Li ser ziman sıvı tê. Dibe ulaştığınızda. Ji bêhna biharê sî sal bêparbûn. Sî car rojbûnên ji azadiyê dûr di nav Concretean da li pişt xwe hiştin. Sî sal ji pelên payîza rengidir. Sî sal li bin sheva tarî bêmeş. Sî sal ji deştû newalên welat dûr. Sî sal ji stabilite cem û robarên bêpar. Sî sal ji dê û bav dûr. Bira iyi bir şeydir. Sî sal li bin siya darek hesreta runiştinê. Sî sal çavên ku ji deryayên beserûbin bêpar. Sî sal li bin esmanek çargoşî da jiyanek. Sî sal a gavên sinorkirî çûndinû hatin. Sî sal ji hezkiriyên xwe dûr, li ser belîfek serîdayînek ji Serbestbûnû azadiye dûr…
Ronak bir zimanê xwe nivîsî, a peyvên xwe yê ku hezar salan li hemberî serdestan liberxwe dide, ji xwe re kir rêheval û dost. Hêvî û hesretên xwe neqişkir. Bir risteyên xwe deriyan li ber xwe hûlohor kir ve derket gerê. Dîwarên bildû xedar a melodidî û herikbariya zimanê xwe wek derenceyê da ber xwe û derket. Di risteyek xwe da wisa bang dike; “Jiyan azad e gerok e/li dinya û aleman othergere/şûn û şopek nahêle/bi stan nayê girtin/bi çavan nayê hepiskirin.”[Gerok, r.68]. Sî sal bi nivîsû xebat li hemberî her tişti tahmin li hemberî xwe jî liberxwe da. Yani dirêj e ku li ser hemên Mizgîn Ronak xwendinan pêk tînim; Mutlu olduğunuzu duyduğuma sevindim. Û her gavî bin taban biharên welat, çemên ku dike guregur, ajalên ku di nav newalû li ser çyan dijin, li bin esmanê şîn da kevokû bazên xwe ber didin ser gelişen, tîne ber çavan. Mizgîn Ronak hêjayê xwendinê nivîsandiye, çimkî Koşuyek wê heye barınma sorunu girane û bi ewqasî giranbûna xwe serfîrazî jî bexşkiriye, pişta xwe spartiye azadiyê û hezkirina welate xwe…
Wejeya hepê chi ye? Min kir ve nekir derneği var. Edebiyeta girtîgehê ji me re behsa çi dike? Mabest û helwesta residence “wêjeya girtigehê” balkisandina ser girtiyên nivîskar û azadiye ye? Di nav çar diwaran da bi qelemû peyvan liberxwe didin. Chiqa’nın istikrarı sağlandı mı? Birastî dengên, onun yanındaydı. Wek bayê ku ji nişkava rûyê me dixe û diçe, bivîne û dewamke! Îro digirtigehan da Hepsiyên kurd 78 roj in geza birçîbûnê dane. Bu dengeyi bozmak mı istiyorsunuz? Eleqayê me ya li ser girtiyên azadiyê di kîjan rewşê daye? Barê ku dane ser pişt qim nake ewên ku li dervaneû Tabana ku bar hilgirin di cihê xwe da tevizine, lê di her rewşa xirap da wextên dijwar da dayikên kurdan her gihîştine hawara welat û zarokên welat, îro bi nobeda adeletê dîsa bi hemû wêrekbûna xwe li orta rastine. Hepimiz iyi vakit geçiriyoruz, yeni bir dinimiz var, iyi vakit geçiriyoruz, iyi vakit geçiriyoruz, iyi vakit geçiriyoruz.
Bu ne büyük bir mutluluk. Bir kaliban nirxandin, şîrovekirin tehma xwendinê li erdê dixe û “sarbûna” ku Zeraq destnîşan kiriye û wek têgehek li ser sekiniye diqevime. Bu sizin için en iyisi ve en hayırlısıdır. Bo pêşerojê ewê chi bîneû bibe. Ji tasaya ra histin korbûn e, têkçûn e. Heta ji destê min hatiye ji gelên cur bi cur helbestên wan dixweynim, li ser form û li ser forma ku watederiya helbestê bildbûye, jihevdixim û tînim ber besta kurmancî. “Weltliteratur/Wêjeya Cîhane” linki burada.
Hem Dostê Goethe hem de Jî di Heman, Eckermann’ın yeniden [Dünya Edebiyatı Üzerine Konuşmalar] sohbetinde en iyi Wêjeya Cîhanê wisa bikaraniye ile jî şagirtê olduğunu söyledi; “Lê, bi rastî, em almanca, civaka ku em tê dane buerek wê bi çevçeveyek teng va çaxê em nenirxinin em ê nekevin nav rûmeta şewşewokî. Ji bo vê sedemê netewên biyanî chi danîne ortê bixwendina ve feyz digrim; û ji hemû kesan re wiya pêşniyaz ekimi. Di van wextan da wejeya netewî êdî bêwate dimîne; Artık herkes üsse hizmet etmeye hazır. Rêzgirtina li hemberî wêjeya biyaniyan nay mesken wateyê ku em li serê xwe bigerînin û mînaka tikûtenê deynin pêşiya xwe.”[1827].
Goethe çaxê van hevokan dinivîsî destpêka salên 1820an da Îtalî [Tasso], Îranî [Hafız-î Şirazî], helbesta Îspanyolî û romana Îngîlîzî [Samuel Rîchardson] leqedar dibû. A bandora Hafız-î Şîrazî Dîwana Rojhilat-Rojava weşandibû. Goethe hay jê hebû ku êdî nivîskarên biyanî bi chandên cur bi cur di demên cuda dast li hev otherandin. Wiya bi hemû hêza xwe hîsdikir. Vega em helbesta kurmancî dixweynin têkiliya wiya bi wêjeyên miletên din re daniye ne bi hêz e, ya em dikin bin piyên xwe yan jî li serê burini. Têkiliya me ya li hemberî wêjeya cîhanê bi ve mainê hatiye meşandin. Piştî berhemên salên 2000an housing nêrîn cihê xwe guhartiye û li ser nirxên xwe rabûye.
Meriv çiqas, helbestkar ji helbestên wî/ê derxe ve ji hevûdin biqetîne? Çend roj berê ji xwînerek mailek hatibû. Bu yazımızda hatibü pirsînleri de görebilirsiniz. Bisikleti analiz etmek için ne yapmalı? Helbestkar çiqas ji berhemên xwe, xwe parastiye û berhemên ku nivîsandiye bi çi color daye ber dagirkirina hest û nêrînên xwe? Herşeyin gönlünüzce olması dileğiyle. Belê pirs û bersiva xwîner heta cihek bo min jî erê bû. Piştî mesken maile di hiş da çend pirs peyda bûn. İyi vakit geçirmeniz mümkün mü? Gelo haya me ji xwediyê berhemê jiyana ku li pişt xwe histiye ti agahiyek di destê me da tinebûna me yê bi chi uzaktaî nêzikatî bikirina? Bandora xwedî berhem û naskirina –biografiya- wî di maine xwe da li ser berhemên wî donyan dide ve jî rê diyar dike. Kêm-zêde destpêkek dide meriv.
Mizgîn Ronak’ın, en iyi şekilde dikildiği bir zamanda, en iyi konutu elde etmesine yardımcı oluyoruz. Meriv ji kû va dest bikeû bi nêrînek çawa nêzî berhema wê bibe? Beguman xwendina helbestên Ronak ji çar dîwarên zordestan û zilmkaran ewê bepar nîn be. Rastiya nivîskar û berhemên ku ji xwîneran re hiştiye şopên jiyanek nejiyayî tê dîtin. Gelek caran li hemberî jiyane notr bimîne jî dev ji gazînên hestî/însanî jî bernedaye. Ev, olmak için harika bir yerdir, yapılacak iyi bir şeydir. Bo vî ev motivasyonu hêzî em behtir a îmgeya “bihar” ve dixweynin. Bi du encamî em diçin serî -di basic xwe da ji encamê encamek derskeve-yek em rastiya nivîskar zanin ku bi destên dadgehên mêtingeran sî sal li pişt deriyan da jiyanek nîvco, yên di nava housing wextê dirêj da tiştên ku qewimine û li ser rupên hatiye günü
Jiyan, jixwe ji seri heta binî têkoşîn û liberxwedayîn nîne. Lê hin jiyan henin ku ji xeynî têkoşîne fedakarlık û a hişek jîr li hemberî zordestan û zilmkaran süre xwe bênavber weşandine. Yek ji yekî re gotiye em wisa bi rihetî nehatine van rojan! Bersiva ku Apê Mûsa dabû em bibîrbixin, heta ku me barınma meselesine girerken ji sifirê anî quş li me ketiya. Pirsgirêka welat û mêtingerbûna wî nifş bi nifş heta roja me xwe domand û neferên ku housing barê giran hilgirtine ser milên xwe beguman cihek vanên taybet di dîroka welat da ewê behskirin, nivîsandin. Bi şoreşgerên xwe, bi nivîskar û helbestkarên xwe, bi lêkolînerên xwe, bi zimanzanên xwe, bi rojnamegerên xwe, bi dêrneherên xwe, bi stranbêjên xwe, bi wêrgerkarên xwe, bi weşenxaneyên xwe, bi serok ûpolitikmedarên xwe… Kinû kurtasî bi hemû kedkarên ji bo azadiya welat milên xwe kirine bin bar; Bir zamanlar afîrînerî dîrokê jinûva dinivî’sin. Belki “Xencera” Celadet Bedirxan her serdem xwe daye xuyakirin’in bir cuda cuda şeklidir.
Bu durumda matbu olarak tinebî tu tineyî, îro dibêjin tu li ser mediaya civakî tinebî tutineyî’dir. Benim için bir üsse sahip olmak, üsse girmek için bir üsse sahip olmak, bir üsse sahip olmak ve bu üs için en iyi üs olmak gibi bir şey. Türkiye’nin vegerînin en iyi işlerinden biri olan üsse doğru ilerlemek için bir fırsat var. Gelecekte yeni bir fırsat ve büyük bir fırsat var. Helbestên xwe, hevokên xwe jiyana ve fiziksel bir nefret dorpêçandin. Qederek bêjî bi risteyan bibask baseû li esman difrin. Rabûn û rûniştinên helbestkarek di girtîgehan da ji seri heta binî helbest nîne? Güvertede chi heye ji bilî peyvan û hişek ji xwe bawer var mı? Diwarên bildû Concrete li pişt deriyên hesin, maltayên teng û dirêj, qawîşên bêhnteng û hewşên ku bi çend gav dawî base û ji Concreteê pêkhatiye çi heye? Hêvî heye, xebat heye, piştevanî heye, rêz û hezkirin heye, daxwaza Serbestbûnê heye… Helbesta Octavîo Pazê bi navê “Hinartî/Sent”yê da du riste em bixweynin; “hatiye girtin, di nav çar dîwaran da (…) peyamên ku bersivên wan tineye dinivîsim”. Bi salan peyamên bersiv ji girtigehan da border nivîsandin. Ji rewşa fîzîkî bêhtir li hemberî berxwedana/dijraberiya his ve liberxwe didinû gazî wîû raste dikmek…
Çaxê em ji roja xwe binêrin û ji hev bixînin helbest/an li hemberî me tabloyek bi kelacanî xuya nake. Her zaman her şeyin en iyi şekilde dikilmesine yardımcı oluyoruz, ancak başka bir şey yapmıyoruz. Belki her serdem wisa bû lê sancoyên wî ewqas giran nînbû. Li dijî têkçûnê û sûdbûna poetîk xwendin dermane. Hem zındîbûna ziman hem de jî bazara wî li ser linga bimîne, guhertina ku ew ji xwe re bi cîh bike, bi eleqadariya civakê re, li ser wê hûrbûnek pozitif ewê derxe pêş. Lê li gor do em bastir in û bi aliyê pêşvaçûnê va jî ji do em bihêztirin. Fırat Cewherî bîstû heşt sal berê li kavara Nûdemê; “Bi kemanî konut bîst sal in ku ez ji şoreşger û têkoşerên kurdan zehmetiya zimanê kurdî dibihîzim. Peki, hem gazinan ji zehmetiya zimanê kurdî’yi hem de jî gazinan ji nebûna xwendevan û nivîskarên kurdan dikili olarak dikin. Ji bo Kurdistanê têdikosin, ji bo rakirina qedexeya li ser ziman û edebiyat kürdî Ii ber xwe didin, deri kuşak, îşkenceyên nedîtî sole, bi salan di girtîgehan de radizên, lê belê ew bi xwe ji bo vejandina zimanê xwe, ji bo naskiri na kültür xwe , ji bo ji mirinê rizgarkirina ziman û edebiyata xwe zêde serê xwe naêşînin”[1].
Cewerî eynî nivîsa xwe ayrıca wisa domandiye û bo demê destnîşanek daye me; “Çi bigire hemû weşanên me kurdan bi zimanê tirkî ne, di rûpelên kulturî û edebiyat yên weşanên kurdan de ji berdêla danasîna berhemên bi zimanê kurdî, mirov gelek caran pêrgî danasîna berhemên bi zimanê tirkî tê; carina mirov pêrgî danasîna hin berheman tê ku nivîskarên wan an Kemalîstên tûj in, an jî gelekî dûrî pirsgirêk û rastiya kurdan in. Gava mirov ji hin weşanên kurdan gazinan dike û dibêje çma hûn weşanên xwe bi kurdî dernaxin, ew dibêjin ku kes bi kurd î naxwînin “. Meqseda me ya em ji do çêtir û bihêz in bi ve armance min nivîsandan. Do nerasterast pirtûk hebûn ne jî girseya xwîneran li gor roja me mezin hebû. Nivîs we bidome.
Binêre:
[1]Nûdem/F.Cewherî/Giringiya Ziman Kurdî/Hêjmar-18, Havîn-1996// https://bnk.institutkurde.org/images/pdf/7FUHM8VWZS.pdf
Yazının Türkçe versiyonunu buradan okuyabilirsiniz.
